Veroordeling in de proceskosten in het familierecht?

Worden de proceskosten in het familierecht altijd gecompenseerd? Nee, niet altijd. Er zijn omstandigheden denkbaar waarin de proceskosten toch door de ander moeten worden betaald. Ook in die gevallen gaat het dan overigens om een forfaitair bedrag. De zaken waarin één van beide partijen de kosten van de ander moet voldoen, zijn zeldzaam.

Slechts een enkele keer spreekt een rechter een proceskostenveroordeling uit. Uit de jurisprudentie volgt dat het kan gaan om zaken waarin:
- Het proces overbodig is. Je kunt dan denken aan de situatie dat er geen goede grond aanwezig is om een procedure te starten of aan de situatie dat een bovenmatige vordering wordt ingesteld.
- Processuele fouten zorgen voor extra kosten.
- Een procedure onnodig ingewikkeld wordt gemaakt.
- Een procedure onnodig wordt voortgezet. Het gaat dan bijvoorbeeld om zaken waarin het ingestelde beroep juridisch kansloos is. Je kunt daarbij denken aan de casus die zich in real life heeft voorgedaan waarbij 2 advocaten een procedure voerden over het verzoek van de vader om het gezamenlijk ouderlijk gezag over hun zoon te krijgen terwijl de moeder daarmee instemde. Het gezamenlijk gezag kan ook met je DigiD worden aangevraagd! Het spreekt voor zich dat deze advocaten enorm op hun donder kregen van de rechtbank.
- Partijen een onwaarachtige houding hebben. Een voorbeeld van een zaak waarin daar sprake van was, is de zaak die in 2007 bij de rechtbank 's-Hertogenbosch diende. In deze zaak verzocht de man de rechtbank de kinderalimentatie te wijzigen. De man liet echter na zijn verzoek goed te onderbouwen. Het was niet duidelijk waarom tot een wijziging zou moeten worden gekomen. De man overlegde bovendien in het geheel geen stukken over zijn inkomen en uitgaven. Onder die omstandigheden heeft de rechtbank aanleiding gezien hem te veroordelen in de kosten van de procedure.

Ook recent is nog een partij veroordeeld in de kosten van de procedure. Een vrouw is door het Gerechtshof Den Haag op 10 januari jl. op haar vingers getikt, omdat zij de potentiële vader van haar kind onnodig op juridische kosten heeft gejaagd. Ik noem de vrouw gemakshalve Marie, de man noem ik Jan en het kind Sam.

Op 24 november 2014 hoorde Marie dat zij vier maanden zwanger was. Zij heeft Jan op de hoogte gesteld van haar zwangerschap met de mededeling dat hij de vader van Sam is. Jan heeft Marie gevraagd mee te werken aan een DNA test, maar Marie wilde dat niet. Jan is daarop een procedure gestart. Pas tijdens de zitting heeft Marie gezegd dat ook een andere man de biologische vader van Sam kan zijn. Zij stemde toen pas in met een DNA onderzoek. Uit het onderzoek is vervolgens gebleken dat Jan niet de biologische vader van Sam is. Het Gerechtshof oordeelde dat van Marie in de gegeven omstandigheden mocht worden verwacht, dat zij in ieder geval kort na de geboorte van Sam aan een DNA onderzoek had meegewerkt en het initiatief daartoe had genomen. Daarmee was elke (verdere) procedure voorkomen of in ieder geval elke nodeloze voortzetting daarvan. Marie werd veroordeeld tot betaling van de volledige werkelijke proceskosten.

Hoewel de proceskosten van een familierechtelijke of erfrechtelijke procedure doorgaans worden gecompenseerd, komt het dus toch wel eens voor dat een van de partijen in de proceskosten wordt veroordeeld. In bijzondere situaties als de hiervoor beschreven situatie kan het geen kwaad om de rechter te verzoeken een uitzondering op de regel te maken. Niet geschoten is altijd mis!

Susanne Munsters en Katinka Jeurissen